In de revalidatiesector is er steeds meer aandacht voor innovatie op het gebied van eHealth. En dan bedoelen we: met behulp van technologie verzamelen, uitwisselen en verwerken van informatie die bijdraagt aan gezondheid. Denk bijvoorbeeld aan een e-consult tussen arts en revalidant, een app voor het verzamelen van gezondheidsgegevens op een mobiele telefoon of het doen van oefeningen met behulp van instructiefilmpjes op een tablet. Er zijn veel mogelijkheden, maar toch omarmt de revalidatiesector eHealth nog niet zo grootschalig als zou kunnen. Ondanks de voordelen lijken instellingen er niet echt klaar voor te zijn. Emma Heesbeen maakte als stagiaire bij Revalidatie Nederland een inventarisatie. Ze vroeg Marit Dekker, onderzoeker bij Roessingh Research & Development, om commentaar en komt zo tot een analyse.

Marit Dekker is als onderzoeker al tien jaar bezig met de implementatie van e revalidatie. Ze zegt: ‘Je hoort van iedere revalidatie-instelling dat ze iets willen en moeten op dit gebied, maar de daadwerkelijke stap naar adoptie is erg moeilijk.’ Hierdoor komt grootschalige implementatie lastig van de grond. Bij losse instellingen zijn weliswaar mooie initiatieven te vinden, maar op landelijk niveau ontbreekt nog samenhang en overeenstemming.

Dit zijn de barrières

• Bruikbare systemen

Een belangrijk probleem is de integratie van systemen, content en apps. Een nieuwe toepassing moet kunnen worden opgenomen in de bestaande systemen. Dit blijkt echter vaak lastig te zijn, omdat oude systemen niet ingericht zijn voor koppeling aan nieuwe toepassingen. Toch is het niet onmogelijk. Marit Dekker noemt een voorbeeld: ‘Telerevalidatie.nl en de VIR hebbende handen ineengeslagen en bieden een koppeling van beide systemen aan.’ Daarnaast vindt Dekker goede gebruiksvriendelijkheid van e-revalidatietoepassingen essentieel, net als stabiele technologie. Apparaten kunnen stukgaan, stroom kan uitvallen of WiFi kan niet werken. Dit kan gevaarlijke situaties opleveren. Het is belangrijk dat instellingen nadenken over deze nieuwe risico’s en voorzorgsmaatregelen treffen. Zo brengen we e-revalidatie naar volgend niveau

• Financieringsproblemen

Het ontwikkelen en implementeren van e-revalidatie is een langdurig en kostbaar proces. Veel mooie initiatieven redden het uiteindelijk niet, omdat er ergens tijdens dit proces iets misloopt met de financiering. Er is geld nodig voor het ontwikkelen van de innovatie, het uitvoeren van pilots, het aantonen dat de inzet meerwaarde heeft ten opzichte van bestaande zorg, en voor implementatie en opschaling. Marit Dekker: ‘Dat e-revalidatie nog onvoldoende vergoed wordt is een veel gehoorde reden om na een tijdelijk innovatieproject niet meer met de toepassingen verder te gaan.’ Dit wordt echter ook wel gebruikt als ‘smoes’: innovatie scoort en het voortzetten van een initiatief is vaak moeizaam en minder sexy. Dan ontbreekt het dus ook aan voldoende wil om door te gaan met het initiatief.

• Ieder werkt voor zich

Instellingen hebben algauw het idee dat iets dat elders is ontwikkeld net niet bij de eigen situatie past. Bovendien willen ze trots hun eigen producten kunnen tonen en speelt onderlinge concurrentie een rol. Dekker: ‘Er wordt veel dubbel werk gedaan, omdat er te weinig kennisoverdracht en samenwerking is. Instellingen houden erg vast aan hun eigen projecten, en steken daar vaak veel tijd en geld in.’

• Interne weerstand

Weerstand bij de medewerkers is volgens Dekker de grootste en moeilijkste barrière, zeker als je net begint met een e-revalidatieproject. ‘Behandelaars zijn bang dat technologie hun plaats inneemt en dat ze op termijn hun baan verliezen.’ Ook het feit dat hun rol verandert, baart hen grote zorgen. Een ander issue is de zorg over privacybescherming. Er bestaat een kans dat dit misgaat, bijvoorbeeld door een datalek of hackaanval. Daarnaast maken medewerkers zich zorgen over de toegankelijkheid van nieuwe technologie. Bepaalde groepen, zoals ouderen, allochtonen en laaggeletterden, kunnen er moeite mee hebben. Het is erg belangrijk dat instellingen aandacht hebben voor dit soort zorgen. Als er niets mee gedaan wordt, kunnen die zorgen ontaarden in grote weerstand tegen innovatie.

• Slim omgaan met geld

Voor succesvolle implementatie en opschaling van e-revalidatie is voldoende financiering nodig. Dit klinkt vanzelfsprekend, maar toch gebeurt het nog vaak dat instellingen niet goed nadenken over hoe ze een innovatie op de lange termijn gaan bekostigen. Op het open platform www.zorgvoorinnoveren.nl is allerlei informatie te vinden over financiering, met tips voor zorginstellingen, bijvoorbeeld over mogelijke financieringsbronnen, acties voor opschaling van een innovatie, het maken van een kosten-batenanalyse en het opstellen van een business case.

Dit kun je er als instelling aan doen

• Aandacht voor barrières

Bij implementatie van een nieuwe e-revalidatietoepassing is het van belang dat de besluitvormers aandacht hebben voor alle hiervoor genoemde barrières. Dus zeker ook voor de onzichtbare barrière van interne weerstand. Want een innovatie kan perfect zijn, maar als artsen en andere behandelaars de meerwaarde er niet van inzien, is er weinig kans van slagen.

• Verandermanagement

Goed verandermanagement, waarbij ook wordt gekeken naar de zorggebruiker,dus de revalidant, kan interne weerstand voorkomen of weg nemen. Marit Dekker: ‘Mensen zo vroeg mogelijk betrekken in het proces, duidelijk maken wat de voordelen zijn en hen zélf de meerwaarde van de technologie laten ontdekken.’ Dit geldt niet alleen voor behandelaars. ‘Ook de ICT-afdeling is een belangrijke partij, die vaak wordt vergeten.’

• Draagvlak creëren

In het proces van innovatie is draagvlak cruciaal. Draagvlak creëren kan bijvoorbeeld door binnen het centrum een groep ambassadeurs bij elkaar te brengen: behandelaars die geloven in het nut van de innovatie en dit ook actief naar hun collega’s willen uitdragen. Dekker: ‘Een enthousiaste collega kan meer draagvlak creëren dan een manager.’

• Klein beginnen

Een andere sleutel tot succes is klein beginnen. Start bijvoorbeeld met een pilot of richt een proeftuin in, zodat medewerkers kunnen kennismaken met een nieuwe technologie. Door klein te beginnen en te zorgen voor duidelijke doelen en evaluatiemomenten kunnen problemen worden opgespoord en opgelost. In de opschalingsfase hoef je dan geen beginnersfouten meer te maken.

• Samenwerken

Bij grootschalige implementatie van e-revalidatie is samenwerking tussen instellingen onmisbaar. Dekker: ‘Revalidatie-instellingen zijn te weinig op de hoogte van wat andere instellingen doen, en dat is zonde. Je hebt elkaar nodig om grote stappen te kunnen zetten.’ Daarom hebben acht revalidatiecentra op dit punt de krachten gebundeld. Het samenwerkingsverband is nu bijna twee jaar bezig en heeft onder meer de inhoud van de CVA-module van Telerevalidatie.nl ontwikkeld.

• Wat wil de revalidant?

Behandelaars vinden van alles van e-revalidatie, maar wat willen revalidanten eigenlijk zelf? Marit Dekker merkt dat patiënten binnen Roessingh positief zijn over de ontwikkelingen op e revalidatiegebied. ‘In het drukke leven dat men tegenwoordig leidt met werk en kinderen, zien veel mensen het echt als een uitkomst. Een slimme innovatie kan zowel de patiënt als zijn thuisfront veel tijd en moeite besparen.’ Dekker denkt dat patiënten geen belemmerende, maar juist een stimulerende invloed zullen hebben op het gebruik van e-revalidatie. ‘Zij willen wel. De grootste bottleneck ligt echt bij de zorgverleners. Positieve reacties van patiënten kunnen zeker helpen om de wat afwachtende zorgverlener over de streep te trekken.’