Samenvatting richtlijn

Gezonde en duurzame arbeidsparticipatie is óók een zaak voor de revalidatiearts

Vaak hebben patiënten behoefte aan ondersteuning en begeleiding op het gebied van werk, als onderdeel van de zorg. De richtlijnmodule ‘Arbeidsparticipatie voor Medisch Specialistische Richtlijnen’ werd in 2024 gepubliceerd en is bestemd voor alle medisch specialisten. Het biedt handvatten om arbeidsparticipatie een plek te geven in medisch specialistische richtlijnen en in de klinische praktijk. In dit artikel introduceren wij de richtlijnmodule en bespreken wij de relevantie voor de revalidatiegeneeskunde.

Auteurs
PROF. DR. M.F. (MICHIEL) RENEMAN
Hoogleraar revalidatiegeneeskunde, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen, afdeling Revalidatiegeneeskunde, Centrum voor Revalidatie, Groningen/Haren

DR. E.H. (ELLEN) ROELS
Revalidatiearts, Universitair Medisch Centrum Groningen, afdeling Revalidatiegeneeskunde, Centrum voor Revalidatie, Groningen/Haren

DR. F.A. (FRED) DE LAAT
Revalidatiearts Libra R&A, Eindhoven en Tilburg

PROF. DR. C.A.M. (COEN) VAN BENNEKOM
Revalidatiearts, Heliomare, Wijk aan Zee, bijzonder hoogleraar Revalidatie en Arbeid, Public & Occupational health, Amsterdam UMC, Amsterdam.

De richtlijnmodule is bedoeld voor alle betrokken partijen, zoals zorgprofessionals en hun organisaties, patiëntenorganisaties, ziekenhuizen en revalidatie-instellingen. De module bevat handvatten voor de rol die zij kunnen spelen op het vlak van gezonde en duurzame arbeidsparticipatie, bijvoorbeeld door:

• aan te geven dat goed werk veelal kan bijdragen aan de gezondheid, ondanks de aandoening;
• proactief te informeren welke gevolgen de aandoening of ziekte en behandelopties kunnen hebben voor het functioneren en het vermogen om te werken;
• rekening te houden bij het behandel- en interventieplan met de aard van het werk;
• belemmeringen in het werk tijdig te signaleren, ondersteuning aan te bieden en het effect daarvan te monitoren;
• arbo-curatieve samenwerking te verbeteren.

De richtlijnmodule is ontwikkeld door een werkgroep bestaande uit medisch specialisten, bedrijfsartsen, verzekeringsartsen, andere zorgprofessionals op het gebied van arbeid & gezondheid en de Patiëntenfederatie Nederland in samenwerking met haar leden. Het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten heeft het traject begeleid. Financiering was afkomstig van de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten. Michiel Reneman was namens de VRA lid van de werkgroep, revalidatieartsen Ellen Roels, Fred de Laat, Coen van Bennekom waren lid van de klankbordgroep.

De richtlijnmodule heeft twee doelen:
1. Handvatten bieden voor bespreken van arbeid in de spreekkamer (zie hieronder).
2. Een basis vormen voor toekomstige (aandoening-specifieke) richtlijnen om arbeid aan de orde te stellen.

Aanbevelingen voor de spreekkamer

Centraal in de module staat de aanbeveling om werk een onderdeel te maken van reguliere zorg. Hiermee kunnen revalidatieartsen vandaag al aan de slag.

Indien de medisch specialist zelf de vraag niet kan beantwoorden:

• Informeer over aanvullende mogelijkheden over betaald werk in relatie tot ziekte (uitgebreide verwijsinformatie is beschreven in de module).
• Neem in het kader van samen beslissen bij besluiten rondom diagnostiek en/of behandeling gevolgen voor werk als mogelijke uitkomst mee.
• Adviseer over leefstijl (indien mogelijk concreet over belasting en activiteiten) om de behandeling/het herstel te bevorderen of achteruitgang zoveel mogelijk tegen te gaan, en benoem expliciet dat deze adviezen ook kunnen gelden voor werk.
• Indien aan de orde: geef proactief informatie, wijs bijvoorbeeld op Thuisarts.nl en/of de patiëntenorganisatie. Deze hebben vaak informatie over werk in relatie tot de aandoening.

Extra informatie en praktische handvatten bij deze aanbevelingen zijn te vinden in het onderdeel ‘Overwegingen de Sub module: Kernboodschap: vraag naar werk’. Hier geeft de richtlijn bijvoorbeeld ook informatie over verwijzing naar de bedrijfsarts en het vergemakkelijken van de communicatie met de bedrijfsarts.

Betekenis voor de revalidatiegeneeskunde

Revalidatiearts
De richtlijn geeft handvatten voor wat er van een medisch specialist verwacht mag worden, dus ook van een revalidatiearts. Voor de meeste (orgaan)specialisten brengt deze richtlijn duidelijk vernieuwing, voor de revalidatieartsen wellicht minder, hoewel er ook op dit gebied praktijkvariatie is. Ook voor de revalidatieartsen die arbeid al standaard in beeld hebben, biedt deze nieuwe richtlijnmodule handvatten ter aanscherping en verdieping van het eigen functioneren. De drie vragen (kader) zijn binnen de revalidatiegeneeskunde eenvoudig te implementeren.

Samenwerking
De richtlijn wordt zeer breed gedragen. Doordat de andere medisch specialisten arbeid nu ook aandacht (behoren te) geven, is er gemeenschappelijke grond voor ketensamenwerking. Ook worden adviezen gegeven voor samenwerking met de bedrijfsgeneeskunde. De verwijsmogelijkheid naar de (arbeids-)revalidatie is een onderdeel van de richtlijn.

Richtlijn ‘Revalidatie en Arbeid’?
De richtlijn geeft ruimte voor verbreding en verdieping binnen het medisch specialisme. Enkele revalidatiecentra bieden arbeidsrevalidatie, maar niet alle. Daarnaast is arbeidsrevalidatie beschikbaar voor een beperkt aantal diagnosegroepen. Arbeidsgerichte revalidatie (binnen de MSR) is breder beschikbaar. Systematische kennis over huidige en gewenste invulling van ‘arbeid’ de Nederlandse revalidatie ontbreekt echter. Mogelijk biedt deze nieuwe richtlijnmodule een aanleiding deze door te ontwikkelen richting een VRA richtlijn ‘Revalidatie en Arbeid’, met daarin aandacht voor arbeidsrevalidatie en voor het onderwerp arbeid binnen de MSR, zowel bij IMSR als bij consultaire trajecten.