Zomaar een praatje houden om de medewerkers van de plaatselijke middenstand te entertainen; sinds zijn herseninfarct doet cabaretier Viggo Waas dat niet meer. ‘Mensen kunnen helpen en écht raken is mijn nieuwe voorwaarde.’
In restaurant Merkelbach in het Amsterdamse park Frankendael, dichtbij zijn huis, spelt Viggo Waas het sportgedeelte van de krant. Hij leest hoe de Sloveense wielrenner Pogaçar op grote afstand is gezet door de Deen Jonas Vingegaard. In 2020 en 2021 won de Sloveen nog, maar in 2022 won de Deen en hij zou ook deze editie op zijn naam zetten. Waas werpt zijn blik op, lacht er licht bij en zegt over Pogaçar: ‘Je komt altijd iets tegen.’
Zo’n korte afgeronde, vragen oproepende levenswijsheid van cabaretier Viggo Waas komt niet als een verrassing. In het boek Infarct, dat Waas samen met zijn collega en beste vriend Peter Heerschop schreef, noteert Heerschop dat zijn vriend Viggo ineens orakelachtige uitspraken doet en plots archaïsche woorden als ‘benewagen’ gebruikt. Eén van de vele gevolgen van een gebeurtenis in maart 2021. Toen kwam Viggo Waas namelijk zelf ‘ook iets tegen’, eufemistisch verwoord.
Tijdens een sessie met zijn personal trainer, wordt hij ineens enorm duizelig. Getroffen door een herseninfarct. Na opluchting dat hij het heeft overleefd, moet hij alles weer opnieuw leren. Praten, bewegen, schrijven. Als een kind. Nu zijn we ruim twee jaar verder. Hij praat vloeiend. Als je niet beter wist, zou je denken dat er niets gebeurd was.
Het weer kunnen praten was de grote opgave. Ik móet gewoon praten, omdat ik optreed.
‘Het gaat beter’, beaamt Waas. ‘Het weer kunnen praten was de grote opgave. Ik móet gewoon praten, omdat ik optreed. Dus dat moest goedkomen. Het is nog wel een beetje verstoord in mijn mond zelf, maar ik kan wel gewoon optreden en zingen. Nog steeds ga ik vooruit. Er worden nieuwe verbindingen gelegd in mijn hoofd. Ik heb bijvoorbeeld de laatste twee dagen gerepeteerd voor een musical. Ik beweeg, tik het ritme, zingt, stap. Mijn hoofd is continu bezig en dat heeft direct invloed op mijn spraak. Dat is een beetje hetzelfde als met voetbal de laatste tijd. Ik train twee keer in de week en in oefenvormen moet ik heel snel keuzes maken: welke beweging maak ik, naar wie speel ik de bal, hoe bied ik me aan. Ik praat, beweeg, anticipeer. Voetbal heeft invloed op mijn hele zijn.’
Na het interview heeft hij weer een afspraak met zijn personal trainer. En als vanouds kwam hij zojuist snel aanfietsen in het park. In veel opzichten is hij weer de oude Viggo. ‘Maar ik denk dat ik iets bedachtzamer ben geworden. Ik doe alleen maar dingen die ik mooi en zinvol vind. Ik wil dingen maken die betekenis hebben voor anderen. Het moet een soort van echte emotie teweegbrengen. Ik ga niet meer een praatje houden voor de plaatselijke autodealer in Naarden. Ja, dat deed ik wel.’
Door het snelle handelen van zijn personal trainer destijds en omdat hij dichtbij een ziekenhuis was en dus snel geholpen kon worden, ging zijn herstel ook relatief vlot. ‘Tijd is zo’n enorme factor in de business van hersenbloedingen en herseninfarcten. Als je lang ligt, ben je gewoon de Sjaak. Dan sterft er zó veel af, dan kun je revalideren tot sint-juttemis. Dan zijn er dingen stuk en is er een plafond. Dat van mij is vrij hoog en het is ook nog op te rekken. Ik zag veel mensen die er stukken slechter aan toe waren en voor wie het revalidatiecentrum een veilige haven is. Dat is fijn, maar ook gevaarlijk. Want dan wil je er continu weer naartoe, omdat je in het echte leven tegen dingen aan loopt of geconfronteerd wordt met je eigen beperkingen. In een gezonde wereld zie je dubbel zo hard wat je niet kan.’
Maar als je niets kunt… dan is een kraaltje ergens omheen krijgen een topprestatie.
In de ‘veilige’ wereld van Reade in Amsterdam, trof Peter Heerschop zijn vriend eens aan in een setting die hij in het boek vergelijkt met een kleuterklas. In een zaal probeerde Viggo kralen om een stok te krijgen en een fles op een balk te zetten. Met het kinderlijke was Viggo zelf totaal niet bezig. ‘Als je alles kan, doe je de meest vreemde bewegingen. Maar als je niets kunt… dan is een kraaltje ergens omheen krijgen een topprestatie. Voor goede atleten is meer dan twee meter hoogspringen een topprestatie; voor mij was dat vijf centimeter hoogspringen. Als je de meest kleine dingen weer moet leren, dan kan het niet kinderlijk genoeg. Dat vereist overgave, maar je kunt niet anders.’
Waas wilde snel vooruit. Reade maakte een behandelplan op maat. Met de nadruk op logopedie, omdat dat belangrijk voor hem was. Het hele behandelplan staat in het boek ‘Infarct’. Als je dat plan leest, raak je bijkans gestresst. ‘Ik wilde nog sneller’, zegt Waas. ‘Therapeuten moesten mij af en toe afremmen en begrenzen. Want rust is ook belangrijk voor je herstel.’ In zijn boek wordt logopediste Kirsten als een soort heldin omschreven, die Viggo heel goed begreep en wist hoe ze met hem om moest gaan om hem vooruit te helpen. En zo zijn er meer therapeuten waar Waas met veel dankbaarheid aan terugdenkt. ‘De hele revalidatieperiode is een onderdeel van mijn leven. Een groot onderdeel waar je aan terugdenkt, net als je jeugd. En dat zal steeds minder worden. In het begin schrok ik als ik een ambulance hoorde, dat is nu minder. En soms als ik in bed lig, dan denk ik: het had ook slechter kunnen aflopen. Maar tegelijkertijd leef ik verder en komen er weer nieuwe herinneringen, dan zal de revalidatieperiode wat minder prominent aanwezig zijn in mijn gedachten.’
Ook van het nu is de revalidatiesector een onderdeel geworden. Waas is ambassadeur van Reade geworden. ‘Wat dat precies inhoudt, gaan we nog bespreken, maar voor mij is het sowieso zinvol. Als ik mensen kan helpen door te praten of te adviseren, dan doe ik het. Van betekenis zijn is een nieuwe voorwaarde in mijn leven geworden.’ Ook veranderd: hij is minder veroordelend naar anderen, vindt hij zelf. Begrijpt andere standpunten beter. En zijn relaties? Verdiept, verrijkt. Met horten en stoten.
‘Ineens is je levenspartner je verzorger. En iemand verzorgen geeft een soort kick. Het is een beetje verslavend. Waardevol en lekker om de leiding te hebben. Maar als je partner dan weer herstelt, moet je weer een stap terugdoen. Dat was wennen, maar het ging vrij natuurlijk bij mij en Marisa. Onze rolverdeling heeft een andere balans gekregen. Als we op reis gingen, was ik bijvoorbeeld altijd degene die de huurauto ging regelen en halen. Nu ik dat niet meer kon, moest Marisa dat doen. Nou, dat ging prima. Dus nu ik hersteld ben, is het niet zo dat alles weer hetzelfde moet zijn als voor mijn infarct.’
In het begin was ik totaal ongeremd. Een emotioneel wrak.
Een andere noviteit: de heftigheid van zijn emoties. ‘Veel huilen, veel lachen. Hard lachen. In het begin was ik totaal ongeremd. Een emotioneel wrak. M’n harde schijf was totaal gecrasht. Ik ben nu nog wel emotioneler dan voor het infarct, maar het is wel op een niveau dat ik er normaal mee kan leven. De laatste keer dat ik moest huilen, was onlangs bij de diploma-uitreiking van mijn dochter. Prachtig. Allemaal jonge mensen die aan het begin van hun leven staan. Die nog meer van betekenis willen zijn dan mijn generatie. Dat geeft me dan hoop en dat raakt me. Maar ik kan de emoties nu wat meer beteugelen. Kiezen wanneer ik ze aan wil gaan en wanneer niet.’
Werken gaat goed. De musical die hij voorbereidt, is De man van La Mancha, met Huub van der Lubbe als Don Quichot. ‘Een mooi stuk. Het gaat over iets, over idealen.’ Met vriend Peter Heerschop (‘De vriendschap heeft zich nog meer verdiept’) werkt hij aan de voorstelling ‘Jeugd’. Over vroeger met de kennis van nu. Over ouder worden, over trucjes op het voetbalveld die alleen in je hoofd nog werken. Na die voorstelling zullen er ongetwijfeld weer mensen naar hem toekomen met hun eigen verhaal. Dat gebeurde ook na het uitbrengen van zijn boek (‘Ik hoop en merk dat het boek mensen kracht geeft) en na de show die hij speelde. ‘Het is belangrijk om je verhaal te kunnen doen. Dus luister ik, hoe depressing een verhaal ook is. Ik blijf ervoor openstaan.’ Want Viggo Waas weet hoe het is: iedereen komt iets tegen.
Auteur
Tim de Hullu
Gerelateerde artikelen Revalidatie Magazine
Leer en Innovatie Team maakt revalidatiesector aantrekkelijker voor studenten
Na zijn infarct doet cabaretier Viggo Waas alleen nog dingen die voor hem van betekenis zijn
Leren werken en onderzoeken op een plek dankzij het LINT
Gerelateerde artikelen Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde
De Pronkhoek
Thuismeten van ziektebeloop bij motorneuronziekten
