Junior VRA | Medisch onderwijs en opleidingen
Als arts in opleiding tot specialist (aios) revalidatiegeneeskunde een kijkje nemen in de keuken van de neuropsychiatrie bij patiënten met hersenletsel en psychiatrische en/of gedragsproblemen als gevolg hiervan. Wat kunnen wij binnen de revalidatiegeneeskunde hiervan meenemen en leren?
Auteurs
DRS. S. (SIGRID) MEIJER
Aios revalidatiegeneeskunde OOR ON
DR. B. (BOUDEWIJN) BUS
Psychiater en opleider GGZ Oost Brabant
DRS. G.J. (GERY) BOS
Revalidatiearts en opleider Tolbrug Specialistische Revalidatie
Voor mijn keuzestage in het verdiepingsdeel van mijn opleiding tot revalidatiearts mocht ik drie maanden meedraaien bij de klinische afdeling Princepeel 3 bij de GGZ Oost Brabant gelegen in Huize Padua. Hier zit het expertisecentrum Hersenletsel en Neuropsychiatrie waar hoogspecialistische zorg wordt geboden aan mensen met een complexe combinatie van hersenletsel en psychiatrische en/of gedragsproblemen (zowel klinisch als poliklinisch).
Het doel van deze stage was om ervaring op te doen en meer handvatten te krijgen voor de behandeling van patiënten met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en gedragsproblemen, en meer ervaring te krijgen met het voorschrijven van psychofarmaca.
Wat mij het meest opviel tijdens deze drie maanden is hoe prikkelarm hier wordt gewerkt. Zodra iemand het ziekenhuis binnenkomt met traumatisch schedelhersenletsel of een doorgemaakt cerebrovasculair accident (CVA) en gedragsproblemen laat zien, is prikkelarm een woord dat heel veel wordt gebruikt. Maar wat is nu precies echt een prikkelarme benadering?
Ziekenhuis
Ook in het ziekenhuis wordt vaak getracht een prikkelarme benadering toe te passen en wordt er bijvoorbeeld een briefje opgehangen door de verpleging met rusttijden of een dagprogramma. Echter, daarnaast wordt verwacht dat alle paramedici de eerste paar dagen bij de patiënt langsgaan om een goed advies te kunnen geven voor het vervolgbeleid. De voedingsassistente loopt meerdere keren per dag binnen om het eten op te nemen. Bovendien hangt er op de kamer een tv of tablet die de patiënt overigens zelf aan en uit kan zetten. Daarnaast zijn er verschillende diensten van de verpleging. Hierdoor staan er geregeld verschillende personen aan het bed van de patiënt, met ieder zijn eigen werkstijl en communicatiewijze.
Revalidatie
Als iemand in aanmerking komt voor medisch specialistische revalidatie, wordt de patiënt overgeplaatst naar het revalidatiecentrum. Dit is op zichzelf al een grote verandering, en dus prikkelrijk, maar er is ook meteen een opnamegesprek met veel vragen en mogelijke veranderingen in medicatie. Als je geluk hebt is er een eenpersoonskamer beschikbaar maar dat zal niet altijd mogelijk zijn. Alle paramedici komen vaak in de eerste week kennismaken met de patiënt en starten hun behandelplan. Er wordt gezamenlijk gegeten in de woonkamer en de patiënt leert zijn mede-patiënten kennen. Als blijkt dat er cognitieve problemen zijn, gerelateerd aan overprikkeling, worden er vaak pas na de eerste weken meer rustmomenten in het dagprogramma ingepland. En wordt gekeken wat er nodig is qua benadering, ondersteuning en eventueel omgevingsaanpassingen.
Echt prikkelarm bij GGZ Oost Brabant
Als agressie en/of gedragsproblemen meer op de voorgrond staan, waarbij ook lichamelijke problemen met mogelijk revalidatiedoelen, dan kan de patiënt worden opgenomen op afdeling Princepeel 3 bij GGZ Oost Brabant. Hun prikkelarme benadering is echt anders.
Tijdens de opnamedag wordt in eerste instantie goed gekeken wat mogelijk is qua belastbaarheid van de patiënt en waar deze bij aanwezig kan en moet zijn tijdens het opnamegesprek. Bovendien verandert men de eerste weken niks aan medicatie, tenzij dit noodzakelijk is. Ook starten therapieën maar zeer beperkt, zodat eerst een goede observatie van de patiënt gedaan kan worden. Als er bijvoorbeeld qua therapie of medicatie iets wordt veranderd of toegevoegd, dan is dit maar één ding tegelijk. Eerst wordt het effect hiervan geëvalueerd, voordat er andere interventies worden ingezet. Daarnaast staat een vaste groep verpleegkundigen bij de patiënt ingepland. Hierbij wordt een patiënt met zo min mogelijk prikkels begeleid in het wassen en aankleden. Zo nodig worden aanwijzingen non-verbaal gegeven, zodat de patiënt niet extra cognitief belast wordt als communiceren veel energie kost.
‘Een eenduidige benadering en rust doet veel
met gedragsproblemen bij patiënten
met cognitieve stoornissen na hersenletsel’
Wat ik in mijn drie maanden heb kunnen observeren is dat deze eenduidige aanpak, bij een deel van de patiënten, meer rust geeft en dat gedragsproblemen meer op de achtergrond komen te staan. Hierdoor komt er uiteindelijk meer ingang voor de revalidatie, deze kan dan ook in kleine stapjes worden opgebouwd en uitgebreid met de paramedici die in Huize Padua werken. Sommige patiënten kunnen hierna ook nog door naar een revalidatiecentrum om hun revalidatietraject af te ronden, voor een ander deel is het revalidatietraject binnen dit centrum al voldoende.
Richtlijn
In de richtlijn Neuropsychiatrische gevolgen na NAH bij volwassenen wordt zowel in de acute als chronische fase als eerste niet-medicamenteuze behandeling aangedragen om te zorgen voor een prikkelarme omgeving en behandeling. Dit wordt aanbevolen door deskundigen en heeft beperkt evidence, zoals bij de meeste behandelingen van gedragsproblemen bij patiënten met NAH.
Mijn conclusie
Door ruime ervaring met deze patiëntengroep zijn ze bij GGZ Oost Brabant en afdeling Princepeel 3 deskundig te noemen op dit gebied. Naar mijn mening als aios revalidatiegeneeskunde maar ook als revalidatiearts kunnen wij daar heel veel van leren. Ik denk dat het voor een aios revalidatiegeneeskunde heel zinvol is om de opname op een dergelijke NAH-unit binnen een psychiatrisch centrum te zien, en te ervaren wat een eenduidige benadering en rust kan doen met de gedragsproblemen bij patiënten met cognitieve stoornissen na hersenletsel. Dit kunnen we meenemen en toepassen in onze eigen praktijk binnen de revalidatiegeneeskunde.
Referentie
Richtlijn Neuropsychiatrische gevolgen na NAH bij volwassenen. Richtlijnendatabase.nl. [geciteerd 13 feb 2025]. Beschikbaar van: https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/neuropsychiatrische_gevolgen_na_nah_bij_volwassenen/zorgkaders_neuropsychiatrische_gevolgen_nah.html
Trefwoorden: prikkelarm verplegen, neuropsychiatrie, NAH, hersenletsel, gedragsproblemen
Gerelateerde artikelen NTR
Wat verandert er in de opleiding door het integraal zorgakkoord?
Tien vragen aan prof. dr. Clemens Rommers
Samenwerken en samen innoveren voor student, medewerker en cliënt
PDCA: aios neem je voordeel ermee!
Gerelateerde artikelen Revalidatie Magazine
‘Je krijgt feedback en ziet voor wie je het doet’
Leren werken en onderzoeken op een plek dankzij het LINT
Meekijken door de ‘blog-bril’ van revalidatiearts Erwin Baars: ‘Laten we stilstaan bij de beleving van een patiënt’
