Het Amersfoortse ziekenhuis Meander Medisch Centrum zet sinds enige tijd bij Parkinsonrevalidatie een techniek in die ‘groter bewegen’ stimuleert. Revalidatiearts Willem Oudegeest en zijn collega’s zien de positieve resultaten.

Deze techniek, LSVT BIG genaamd, is overgenomen uit Amerika. Uitgangspunt is het gegeven dat er bij Parkinson veel factoren mee­spelen. Dit verklaart ook dat niet elke Parkinsonpatiënt dezelfde symptomen heeft. Zo speelt bij de een stijfheid een grotere rol, bij de ander het beven. Op het stimuleren van bredere bewegingen reageren de hersenen positief, waardoor bij de revalidatie meer winst valt te behalen. Patiënten krijgen tijdens revalidatiesessies de instructie om bewegingen te overdrijven. Willem Oudegeest, ook voorzitter van de Parkinsonwerkgroep van de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen en lid van de adviesraad van de Parkinson Vereniging, legt uit: ‘Voor een Parkinsonpatiënt voelt nor­maal bewegen vaak als ‘te groot’. De patiënt verkleint die beweging dus en dat heeft nadelige gevolgen.’

Herijken  

Dit geldt niet alleen voor lichaamsbewegingen, maar ook voor spraak. ‘Een Parkinsonpatiënt kan denken dat hij of zij hard genoeg praat, en dat de toehoorder doof is. In werkelijkheid praat de patiënt te zacht of mompelt hij. Maar je kunt de hersenen ‘herijken’. Door oefeningen zet je die weer in de ‘default’-stand, zodat beweging of spraak kan worden genormaliseerd.’ Ook voor fijne motoriek, de kleine bewegingen zoals een knoopje dichtdoen, speelt de BIG-training een positieve rol. ‘Door het herijken met ‘flicks’: met kracht de armen uitslaan en de handen strekken. Als de patiënt die bewe- gingen maakt vóór het sluiten van het knoopje, gaat dat vervolgens makkelijker.’ Dat deze aanpak inderdaad werkt en dat het effect aanhoudt is al wetenschappelijk beschreven.

Gemengde klachtenmix

Je kunt Parkinson zien als een versneld verouderingsproces, legt Oudegeest uit. Maar het is geen ouderdomsziekte, zoals veel mensen denken. Het begint meestal tussen de 50 en 60 jaar. Tien procent is rond de 40 en er zijn ook heel jonge Parkinsonpatiënten. Er is een gemengde klachtenmix met effect op bewegen, denken en voelen. ‘Er is niet zoiets als één type Parkinsonpatiënt. Dat maakt dit tot een zeer diverse en complexe aandoening. Een aandoening waarbij je kunt kiezen om de ziekte de regie te geven, of meer naar de mogelijkheden van de patiënt zelf te kijken. Doe je het laatste, dan kom je snel bij de revalidatie terecht. Wij zeggen: het glas is half vol, niet half leeg. Er zijn nog mogelijk- heden en houd je daar aan vast. En werk aan de zelfredzaamheid.’

Verval

De revalidatiearts benadrukt dat de BIG-techniek geen genezing geeft van Parkinson, want die is helaas nog niet in zicht en de ziek- te wordt gekenmerkt door verval. ‘Maar dat wil nog niet zeggen dat je dat verval op zijn beloop moet laten, dat is zó zonde. Met oefening kun je proberen functioneel te herstellen.’ Begin wel zo vroeg mogelijk met de oefeningen, waarschuwt hij. ‘Bij veel aandoeningen geldt dit, maar voor Parkinson zéker: use it or lose it. Want als we bewegen maken we ook weer nieuwe hersenbanen aan, en daarvan moeten we het wél hebben.’

Automatiseren

In de traditionele Parkinsonrevalidatie wordt vooral fysiotherapie ingezet, terwijl de patiënt juist ook gebaat is bij een multidisciplinaire aanpak, waarbij wordt gewerkt aan vloeiende bewegingen. ‘De traditionele techniek bij Parkinson is cueing, bijvoorbeeld het met een metronoom tellen bij het maken van een beweging. Dat werkt maar beperkt. Want als je gaat tellen kun je bijvoorbeeld niet meer praten. En je ziet het effect bij het lopen met een stok. Een Parkinsonpatiënt kan die niet gebruiken in één vloeiende beweging: hij tilt de stok ‘apart’ op en zet die weer neer. Met de BIG-techniek wordt gewerkt aan het automatiseren van de beweging, doordat de basale kernen in de hersenen worden geprikkeld. Zo wordt de beweging geïnternaliseerd, zodat er ook niet bij nagedacht hoeft te worden. Dat is dus duidelijke winst in de dagelijkse situatie.’

Het beste medicijn

Oudegeest vertelt dat een goede training volgens een vast BIG- protocol verloopt: vier dagen lang een uur herijken en functietraining, zodat je wat je geleerd hebt ook kunt gaan gebruiken. Daarnaast blijvend dagelijks dertig minuten zelfstandig oefenen. ‘Medicijnen neemt een Parkinsonpatiënt trouw, daarover zegt niemand ‘dat sla ik een dag over’. Dat is ook heel belangrijk om te blijven doen. Maar bewegen is het beste medicijn voor functioneel herstel. Doe die oefe-ningen dus. Revalidatiegeneeskunde heeft deze patiëntgroep erg veel te bieden. En bij het toepassen van BIG zien wij bij Meander echt verschil. Inmiddels hebben we een pilot succesvol afgerond en is besloten is om de techniek verder uit te rollen.’