Reade zet, naar eigen zeggen als eerste in Nederland, elektrostimulatie in als mensen nog maar net een dwarslaesie hebben en het bed moeten houden. Revalidatiearts Christof Smit past de techniek toe en promoveert binnenkort op dit onderwerp.
Waarom heeft uw centrum besloten tot deze behandelwijze?
‘Het begon met een observatie toen ik dertien jaar geleden bij Reade kwam, en doorlig- en doorzitwonden zag, dus decubitus. Dat greep mij enorm aan. Ook doordat dwarslaesiepatiënten dankzij revalidatie het leven weer wat in hun greep hadden, maar dan toch later terugkwamen met grote decubituswonden die thuis waren ontstaan. En het vervelende is dat decubitus erg moeilijk geneest, zodat mensen lange tijd de zorg in moesten. Terwijl er preventieve maatregelen bestonden, maar die waren duidelijk niet afdoende.
Ik ben acht jaar geleden met Thomas Janssen, hoogleraar bewegingswetenschappen aan de Vrije Universiteit, gaan nadenken hoe dat beter kon, en of elektrostimulatie een grotere rol zou kunnen spelen.’
Welke vormen van elektrostimulatie kunnen worden ingezet?
‘Bij dwarslaesie kan de BerkelBike worden gebruikt, een kruising tussen een zit- en ligfiets die gebruikmaakt van elektrostimulatie. Maar daar zit een belangrijk stadium vóór. Bij Reade gebruiken we sinds kort de fietsergometer RT300 van het Amerikaanse bedrijf Restorative Therapies, die al aan het bed kan worden ingezet. Hierdoor kunnen mensen die nog maar kort een dwarslaesie hebben en nog niet erg belastbaar zijn, in conditie worden gehouden met behulp van elektrostimulatie. Om ervaring op te doen, zetten we de RT300 nu eerst in voor revalidanten in de kliniek. Een ander positief spoor is het broekje dat in Amerika is ontwikkeld met de neuro-pro-stimulator: ingebouwde elektroden die dag en nacht de bilspieren stimuleren.
Ik richt hier mijn promotieonderzoek op. Wij vinden het broekje voor privéinzet thuis nog niet zo gebruikersvriendelijk, maar voor onderzoeksdoelstellingen is het prima. Want er is al zeker gebleken dat door de elektrostimulatie de doorbloeding beter is, de spieren in volume toenemen en de druk wordt verplaatst. Heel belangrijk, omdat iemand die met een verlamming de hele dag in een rolstoel zit zelf niet voelt dat hij moet gaan verzitten als hij zogezegd een houten kont krijgt. Waardoor snel doorzitplekken kunnen ontstaan. Ook ’s nachts kan de elektrostimulatie doorgaan. Nachtelijke spieractivatie verstoort de slaap niet, hebben we onderzocht. Dankzij de elektrostimulatie nemen alle risicofactoren af. En worden complicaties zoals decubitus voorkomen of aanzienlijk verminderd.’
Waarom is het zo belangrijk snel met elektrostimulatie te beginnen?
‘In de eerste fase is weinig anders mogelijk dan liggen. Bij inactiviteit nemen de spiermassa en spierkracht in een onvoorstelbaar hoog tempo af. In enkele weken tijd kan dat oplopen tot tientallen procenten. De spieren verschrompelen als het ware. Met de RT300 kunnen we twaalf spiergroepen tegelijkertijd activeren, bijvoorbeeld vijf been- en bilspieren per been samen met de buikspieren en rugspieren. Ook is het mogelijk om met de armen te fietsen waarbij ook elektrostimulatie gegeven wordt. Een groot verschil met weken inactief in bed liggen. Belangrijk ook voor de spieren en zenuwen ónder de dwarslaesie, die anders ook niet meer zouden worden gebruikt ook al is daar niets mee aan de hand. Actief blijven moét, voor de fysieke en de psychische fitness. Uit onderzoek is gebleken dat mensen met een dwarslaesie vier keer zo snel te zwaar zijn. Wij hebben nu 34 cliënten met vroege elektrostimulatie behandeld, en die zeggen zonder uitzondering dat ze zich fitter voelen, maar ook blijer, beter in hun vel. Dit betekent dat ze beter aan hun conditie kunnen blijven werken, ook na de revalidatie. Dit vertaalt zich ook in minder heropnames en operaties.’
Waarom wordt elektrostimulatie nog niet breder toegepast?
‘Dat komt door onbekendheid, en de financiering. We moeten naar een cultuurverandering, we moeten van passief naar actief, van liggen naar bewegen. Bij dwarslaesie zitten we in Nederland in een soort vicieuze cirkel. Elektrostimulatie wordt niet veel toegepast, omdat nog niet zo bekend is wat er allemaal kan. Daardoor is er minder vraag naar, en dus ook minder onderzoek en dus zijn er minder wetenschappelijke bewijzen. Daarom zal een specialist het minder snel inzetten, en de zorgverzekeraars twijfelen over financiering. Maar die insteek is niet juist. In plaats van extra kosten te zien – een elektrostimulatiekastje dat al commercieel verkrijgbaar is kost 1000 euro – moet worden gerealiseerd dat bij het gebruik ervan niet voortdurend een fysiotherapeut aanwezig hoeft te zijn. Zo kan de patiënt per week uren extra trainen, zónder dat het meer therapietijd kost. Het moet nog verder onderzocht worden, maar dat geldt in principe natuurlijk voor elke aandoening met verlamde spieren tot gevolg, zoals CVA, MS of ic acquired weakness . Ik heb de komende maanden gesprekken met zorgverzekeraars, het is heel belangrijk dat de aanschaf van het basismateriaal onder de behandeling komt te vallen, en dus wordt vergoed. We gaan er alles aan doen dat voor elkaar te krijgen.
Wij willen ook graag onze kennis delen met collega’s door het hele land en met patiëntenverenigingen, omdat we de grote voordelen zien en deze aanpak naar onze mening zou moeten worden uitgerold. In Engeland zijn ze hier al veel verder mee. Om elektrostimulatie verder wetenschappelijk te onderbouwen, en voort te borduren op mijn promotieonderzoek, hebben wij zelfs vijf ton uit Engeland toegezegd gekregen, voor een randomized controlled trial. Ik ben hier heel trots op, want ik wil dwarslaesiepatiënten echt helpen en dit zijn allemaal prachtige ontwikkelingen.’