Opinie-artikel
Het is heel lang stil gebleven in het land betreffende het Integraal Zorgakkoord en de mogelijke gevolgen voor de medisch specialistische revalidatie. De meeste van ons, revalidatieartsen, zullen in grote lijnen begrijpen wat het inhoudt; hoe leveren wij de ‘revalidatiezorg’ over 5 of 10 jaar. In dit betoog bespreek ik graag de belangrijkste gevolgen die het IZA heeft voor onze sector: mogelijke personeelstekorten, en spreiding en concentratie van zorg.
Auteur
PROF. DR. J.H.B. ( JAN) GEERTZEN
Hoogleraar en afdelingshoofd Revalidatiegeneeskunde RUG/UMCG en voorzitter van het bestuur UMCG CvR
Het zorginfarct is aanstaande; in de revalidatiecentra en ziekenhuizen is het steeds lastiger om aan personeel te komen en door de dubbele vergrijzing neemt het aantal patiënten alleen nog maar toe. Er zijn momenteel in Nederland 150 vacatures per 100 werkzoekenden en over vijf jaar zal dit 330 vacatures per 100 werkzoekenden zijn.1 De regiovisies/regiobeelden (dit zijn provinciale en soms regionale plannen opgesteld door onder andere gemeenten, zorgverzekeraars, ziekenhuizen, verpleeg- & verzorgingshuizen, thuiszorg en jeugdgezondheidszorg met niet alleen cijfers over de zorg maar waarin ook aandacht is voor demografie, sociaaleconomische status, eenzaamheid, etc.) laten dit keihard zien. Zorg draagt maar voor 11% bij aan onze gezondheid; de rest wordt bepaald door individueel gedrag, sociale omstandigheden, genetische en biologische factoren. In Groningen, met de grootste armoede en de ellende rond de gaswinning, zijn de gezondheidsdoelen over het algemeen ver te zoeken en is de gezondheidsverwachting dan ook veel minder dan in de rest van het land. Door het Nationaal Preventieakkoord en het GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) in wetten te verankeren zouden de gezondheidsdoelen beter te behalen zijn en daardoor zou de druk op de (revalidatie-)zorg kunnen afnemen. Bij navraag tijdens meerdere bijenkomsten van de revalidatiecentra in Nederland bleek er echter bijna geen enkele revalidatie-instelling aan tafel te zitten bij het GALA in hun regio. In de regiovisies/-beelden wordt een beeld gegeven van het aanbod van gezondheidsbevordering, zorg, welzijn en ondersteuning in de regio. Er wordt dan (ook) in deze regioplannen aandacht besteed aan preventie, GGZ, eerstelijnszorg, medisch specialistische zorg, VVT, gehandicaptenzorg, ondersteuning vanuit de WMO, jeugdhulp, langdurige zorg, aanwezigheid en locatie van zorg- en welzijnsvoorzieningen, mantelzorg en burger- & patiëntinitiatieven. De MSR wordt niet genoemd; we vallen onder de MSZ. De regiovisies geven een algemeen beeld/ontwikkeling en prognose van de arbeidsmarkt voor zorgpersoneel in de regio. Daarnaast worden de treeknormen – wachttijden voor de VVTs en andere personele capaciteitstekorten bij zorgaanbieders – genoemd. De MSR/revalidatiecentra worden hierin niet benoemd. We hebben reeds tekorten aan ergotherapeuten, psychologen (neuro-, GZ-, gezondheids-, klinisch-, basis; of moeten we hier meer keuzes in maken?), psychomotore therapeuten, verpleegkundigen. Dit zal ons allemaal gaan raken. Jaren (>10) geleden schreef de voorzitter van de Raad van Bestuur van een grote ouderenzorginstelling in het noorden van het land in de krant: ‘wie gaat straks onze ouderen douchen?’ Moet hier extra voor betaald worden? Wie gaat ze eten geven? Veel ingestuurde reactiebrieven volgden, maar het lijkt dat ze gelijk gaat krijgen. Ook in de MSR zullen dergelijke capaciteitsvragen gaan spelen of spelen wellicht al. Gaan we overschakelen naar meer groepstherapie? Gaan we meer e-health gebruiken? Er was voor de COVID-periode veel weerstand tegen; tijdens de COVID moest men hier wel van gebruik maken, maar daarna is dat weer grotendeels weggezakt. Toch zullen we hier meer van gebruik moeten maken. Moeten we weer buitenlandse zorgprofessionals naar Nederland halen? Ik was in september 2023 in Argentinië waar veel hoogopgeleide zorgprofessionals werkeloos zijn, dat zal vast in meerdere delen van de wereld zo zijn.
‘Revalidatieartsen moeten landelijke
keuzes durven maken over spreiding
en concentratie van zorg op basis van
inhoudelijke argumenten’
Het verkrijgen van IZA transformatiegelden (dat zijn gelden beschikbaar gesteld aan zorgaanbieders, patiëntenorganisaties, zorgprofessionals, gemeenten, etc. om in gezamenlijkheid te werken aan passende zorg: zorg die betaalbaar en toegankelijk is, ook in de toekomst) vereist een hoge impact op het personeel; hoe kunnen wij dezelfde en eigenlijk meer zorg verlenen met minder personeel; daar draait het allemaal om. Op regionaal niveau samenwerken met GRZ-instellingen levert een lage impact op (dezelfde zorg leveren maar met minder personeel), evenals in verschillende regio’s het zorgvuldig uitplaatsen van mensen met een dwarslaesie die niet naar huis kunnen. Omdat we met relatief zeldzame diagnoses te maken hebben, zullen wij het als MSR toch met landelijke initiatieven moeten doen. Via het VRA hooglerarenconvent hoor ik dezelfde geluiden als bij ons in Groningen; in de Universitaire Medische Centra draait het veelal om de acute zorg en de landelijke afspraken over de oncologische zorg (de vijf tumortafels: maag/slokdarm, pancreas, nier, long en hoofd/hals) of de landelijke vaatchirurgische afspraken, de orthopedische en neurochirurgische afspraken; wie krijgt wat? Wat zal de norm zijn voor de aantallen? Ik kan mij nog goed herinneren in welke discussies ik belandde toen wij de eerste richtlijn Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit uitbrachten en wij een volumenorm voorstelden voor wat het minimaal aantal te amputeren patiënten zou moeten zijn voor een vaatchirurg/maatschap; we werden weggehoond door de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde, deelspecialisme Vaatchirurgie; mogelijk zijn wij verstandiger geworden of moet men wel mee met het instellen van volumenormen. Men zou zich kunnen afvragen of competenties/vaardigheden en aantallen gelijk opgaan. Een systematisch literatuuronderzoek bracht trends in zorgvolume-uitkomstenonderzoek in beeld.2 Het is duidelijk dat alleen sturen op hoger volume niet zal leiden tot kwaliteitsverbetering. Gezamenlijk leren in regionale netwerken kan het verschil maken.
Het aantal dwarslaesiecentra in Nederland vormt ook al jaren een discussie; vijf jaar geleden was de discussie voor centralisatie van de diagnosegroepen in de revalidatiewereld te vroeg; in de academische centra zijn al jaren geleden de expertisecentra (ongeveer 350) gestart; daar zijn zware eisen aan verbonden; dat ben je niet zomaar! Voor ons als revalidatieartsen dus de taak om zelf na te denken over kwaliteits- en dus volumenormen.
De tijd dringt; er is leiderschap voor nodig, van ons allen, om diagnoses in je eigen vakgroep en daarbuiten te laten vallen. Welk soort leiderschap: Ik weet het niet; overal worden leiderschapscursussen aangeboden: verbindend, vernieuwend, innovatief, persoonlijk leiderschap, etc. Japke-d. Bouma schreef daar laatst een mooie column over in de NRC.3 We moeten als revalidatieartsen over onze eigen schaduw heen durven stappen, en landelijke keuzes durven maken over spreiding en concentratie van zorg op basis van inhoudelijke argumenten, om te voorkomen dat deze door beleidsmakers op politieke of economische argumenten gemaakt worden.
Hieronder volgt een bericht uit Skipr van 19 oktober 2023 met Ernst Kuipers aan het woord.
Zorgveld aan zet
De hoogcomplexe medisch specialistische zorg zet onvoldoende aanstalten om de zorg te concentreren, te spreiden en in een netwerk te opereren. Zorgaanbieders moeten profielkeuzes durven en willen maken. De uitdagingen zijn volgens Kuipers alleen overkomelijk als alle partijen, inclusief de overheid, een extra stap zetten. Hij verwijst daarvoor naar het Integraal Zorgakkoord (IZA), waarbij het zorgveld zelf aan zet is en de overheid randvoorwaarden optimaliseert. ‘Het realiseren van kwaliteitsverbeteringen begint en eindigt bij zorgprofessionals zelf. Bevlogen zorgprofessionals en wetenschappelijke verenigingen identificeren samen met patiënten en patiëntenorganisaties waar de kansen liggen voor kwaliteitsverbeteringen en optimale inzet van schaars personeel en dure faciliteiten.’ Vervolgens is het aan de patiënten, zorgverleners en zorgverzekeraars om opgedane inzichten vast te leggen en daily business van de zorgverlening te maken.
Skipr, 19 oktober 2023
Wij zullen dus niet alleen in de regio maar ook als VRA in actie te dienen komen.
Referenties
- Contouren van een nieuw gezondheidsstelsel; De Concurrentie voorbij. Jochen O Mierau. NTvG.2023;1676:D7357.
- Van voldoen aan volumenormen naar leren van zorguitkomsten. R Mesman, HJJM B Berden, GP Westert. NTvG 2022;166:D6277.
- Japke-d. Bouma. NRC 9-10-23; Een leven lang leren? Stop toch met al die bullshit-trainingen.
- www.Regiobeeld.nl.
- www.dejuistezorgopdejuisteplek.nl.
- www.demedischspecialist.nl.
- Integraal Zorg Akkoord; september 2022.
- Voortgang IZA-werkagenda per thematafel. Samenwerken aan gezonde zorg; maart 2023.
- Voortgang en eerste wapenfeiten Integraal Zorgakkoord. Brief : Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal; Kenmerk 3548318-1044806-Z. 16 maart 2023.
Gerelateerde artikelen NTR
Revalidatiearts aan zet voor passende zorg
Samenwerking tussen universiteiten en revalidatiecentra bij wetenschappelijk onderzoek. Hebben ze elkaar nodig?
Integraal Zorgakkoord: kansen voor de revalidatiesector
Het Integraal Zorgakkoord: zijn er gevolgen voor de MSR?
Gerelateerde artikelen Revalidatie Magazine
Het ‘state of the (he)art’-revalidatieprogramma van Revant
Hoe de woede van Glenn om zijn verbrijzelde hand veranderde in tevredenheid
‘Het is fijn dat iemand je begrijpt’
