Bij Adelante en Zuyd Hogeschool worden we dagelijks uitgedaagd door onze medewerkers, stagiaires, studenten en patiënten om te blijven innoveren. Door vanuit complementariteit samen deze uitdaging aan te gaan hopen we een efficiënter, beter en meer duurzaam onderwijs- en zorgaanbod te realiseren waar uiteindelijk patiënten de vruchten van plukken. In dit artikel beschrijven we hoe vanuit onze focus op interprofessioneel opleiden en samenwerken keuzes zijn gemaakt voor projecten, geven we een inkijk in twee succesvolle voorbeelden, en bespreken we onze toekomstwensen.
Auteurs
M.H.F.J. (MANON) DE BRUIN MA
Opleidingsmanager Academie voor Ergotherapie; programmamanager EIZT, Zuyd Hogeschool
DR. R. (RAMON) DANIËLS
Lector Ondersteunende Technologie in de Zorg; programmaleider EIZT, Academie voor Ergotherapie, Zuyd Hogeschool
DRS. H.L.H.M. (HEDWIG) DARLEY MHSA
Oud-directeur Gezondheidszorg & Welzijn; oud-directeur EIZT, Zuyd Hogeschool
DR. R.J.F. (RENÉE) VAN DEN HEUVEL
Docent-onderzoeker Lectoraat Ondersteunende Technologie in de Zorg, Academie voor Ergotherapie, Zuyd Hogeschool
DR I.P.J. (IVAN) HUIJNEN
Senior onderzoeker vakgroep revalidatiegeneeskunde, Universiteit Maastricht, onderzoeksschool CAPHRI en manager kenniscentrum Adelante
H. J. (HILDE) DE JONG MA
Manager Adelante Academie
PROF. DR. A.M.C.F. ( JEANINE) VERBUNT
Hoogleraar revalidatiegeneeskunde Universiteit Maastricht, Adelante Zorggroep
Fotograaf
JONATHAN VOS PHOTOGRAPHY
Samenwerken aan andere werk- en leervormen
Vanuit een integrale zorgvisie investeren Zuyd Hogeschool en Adelante in innovatie en multidisciplinair/interprofessioneel opleiden en samenwerken (IPOS). Het model van de interdisciplinaire medisch specialistische revalidatie (iMSR) betekent ook dat we het opleiden van professionals in de praktijk multidisciplinair vormgeven. Dit sluit aan op de ervaring van medici, paramedici en verpleegkundigen dat interprofessionele samenwerking bijdraagt aan verbetering van de kwaliteit van zorg.1 Interprofessioneel opleiden en samenwerking krijgt in de zorg-curricula van Zuyd al geruime tijd aandacht. Studenten krijgen kansen geboden om interprofessioneel stages te lopen. Daartoe is in 2016 als pilot een Multidisciplinair Zorg en Innovatie Centrum (MZIC) binnen Adelante opgericht waar studenten van Zuyd uit verschillende disciplines stages konden lopen en gezamenlijk projecten uitvoeren. In dezelfde periode heeft Adelante met de Universiteit Maastricht de Academische Werkplaats Revalidatie (AWR) opgericht om van daaruit systematisch aan innovatie en interprofessionele samenwerking te werken naar het voorbeeld van onder andere de richtlijnen bij acute perioperatief pijn-behandeling.2 De AWR richt zich op het onderbouwen, verbeteren en implementeren van revalidatiezorg binnen de iMSR en in de transmurale zorgketen.
De ambitie die Zuyd en Adelante formuleerden voor de samenwerking
Wij investeren gezamenlijk in de (kennis) ontwikkeling van interprofessionele leer- en werkvormen om:
- de revalidatiezorg en uitkomsten voor cliënten te verbeteren, zonder de efficiency uit het oog te verliezen;
- méér werk- en leerplezier voor medewerkers en studenten te realiseren;
- de toepassing van innovaties te versnellen en de zichtbaarheid van resultaten te vergroten.
Aanpak en focus van samenwerking
Vanuit deze ambitie en voortbouwend op een jarenlange samenwerking en succesvolle pilots, zijn we in 2021 verder gegaan met de volgende stap. Midden in coronatijd zijn met de behandelaren, verpleegkundigen, onderzoekers, docenten en managers in digitale bijeenkomsten de kansen en behoeften voor doorontwikkeling van interprofessioneel opleiden en samenwerken in kaart gebracht. Deze vruchtbare ontmoetingen leidden tot een vervolg-workshop met circa 40 deelnemers. Tijdens deze workshop werden vanuit Adelante en Zuyd inspirerende presentaties gegeven met kansen voor innovatie en samenwerkingsprojecten. Passend bij de strategische speerpunten van Adelante en Zuyd zijn in een follow-up sessie de meest kansrijke en dringende samenwerkingsprojecten en innovatievoorstellen gekozen. Voor Adelante was het belangrijk vooral in te zetten op projecten in de vier inhoudelijke speerpunten 1) Revalidatie & Chronische Pijn, 2) Arm-Hand revalidatie, 3) Hersenletselrevalidatie en 4) Tinnitusrevalidatie. Vanuit Zuyd betrof het de wens om kennis en expertise op het vlak van Interprofessioneel opleiden, e-health (en Blended Learning) en Living Labs uit te bouwen en toe te passen in de praktijk. Tijdens de ontmoetingen werd voor allen ook duidelijk dat er behoeftes en kansen waren voor gezamenlijk onderzoek naar transmurale zorg en de realisatie van passende zorg voor de patiënt op een efficiënte wijze.
Het in kaart brengen van kansrijke projecten met de strategische speerpunten en wensen heeft geleid tot de keuze voor drie samenwerkingsprojecten en drie innovatiethema’s.
Samenwerkingsprojecten:
- Multidisciplinair Zorg en Innovatie Centrum (MZIC)
- Adelante Living Lab for Revalidation Technology (ALL4RT)
- Leerafdeling
Innovatiethema’s:
- E-health in de zorgpraktijk
- Revalidatietechnologie
- Interprofessioneel/Participatiegericht werken in de transmurale keten rondom de patiënt
Ter bekrachtiging van de gezamenlijke ambitie en de realisatie daarvan is een samenwerkingscontract ondertekend waarin we naast onze ambities en investering in onderwijs, onderzoek en praktijkinnovatie ook onder andere beschreven hebben hoe we de ontwikkeling en voortgang op de gekozen projecten en innovatiethema’s samen willen vormgeven en monitoren. Daartoe is een projectmatige manier van werken en overleggen met elkaar gekozen. Wij merken in de praktijk dat deze aanpak en onze complementariteit in kennis en ervaring, leidt tot succes. Het principe van vertrouwen en de insteek om vanuit gesloten beurzen samen te werken aan innovatie garandeert vooruitgang. Daarbij is het voor allen plezierig dat vanuit de moederorganisaties ruimte geboden wordt voor het experimenteren, het samen innoveren en onderzoeken.
‘Vanuit de moederorganisaties wordt
ruimte geboden voor het experimenteren,
het samen innoveren en
onderzoeken’
Voorbeelden
De ervaringen in twee van de drie samenwerkingsprojecten, te weten MZIC en ALL4RT, worden hieronder nader belicht.
Het samenwerkingsproject MZIC
Het Multidisciplinair Zorg en Innovatie Centrum (MZIC) is een interprofessionele leer-, werk-, en zorgomgeving, waarin professionals en stagiaires van verschillende opleidingen en disciplines gezamenlijk werken aan relevante vraagstukken uit de dagelijkse zorgpraktijk, onderzoek en innovatie. Het is een permanent ontwikkelplatform vol samenwerkingskansen. In het MZIC fungeren professionals uit verschillende disciplines als reflective practitioners die vanuit innovatie- en verbeteroogpunt continu reflecteren op werkuitvoering en -inhoud. Ze worden uitgedaagd om kritisch te blijven kijken naar de behandeling en mogelijke verbeteringen. De samenwerking tussen medewerker, aios en stagiaire is hiermee geëvolueerd van meester/gezel naar critical companion op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Wij zien dat de zorgomgeving mede door MZIC verandert naar een open en lerende cultuur en structuur waar het bieden van de beste zorg de ambitie is, op basis van evidence based werken met ruimte voor vragen en feedback. Stagiaires en medewerkers van verschillende disciplines in de betrokken organisaties kunnen participeren in verbeter- en onderzoeksprojecten waarna ze hun bevindingen en innovatievoorstellen aan elkaar presenteren. Er is tevens afstemming met de AWR waardoor er aandacht is voor innovatie, (wetenschappelijk en toegepast) onderzoek, kennisontwikkeling, -deling en -spreiding.
Een van de MZIC interventies is een casuïstiekbespreking begeleid door een aios revalidatiegeneeskunde. Aios Eva-Maria Lefferts en Kaily van Deursen delen hun ervaring.
Wat levert de casuïstiek bespreking in het MZIC op voor de patiënt?
’Het is niet vanzelfsprekend om van je eiland af te stappen, zeker niet voor stagiaires, maar het levert zo veel op voor de patiënt!’ zegt Lefferts. Van Deursen vult aan: ‘Interdisciplinair werken is voor stagiaires nieuw en nog niet vanzelfsprekend. Met de casuïstiekbespreking kan je veel dieper ingaan op achtergrond van een patiënt, waarom en hoe doen we wat we doen. Tijdens de laatste casuïstiekbespreking merkte je dat de studenten zelf al met plannen en oplossingen komen. Dat is super om te zien! De patiënt heeft daarna echt een team om zich heen staan in plaats van iemand die alleen vanuit zijn eigen discipline denkt.’
Wat levert het begeleiden van de casuïstiek op voor jou als aios?
Lefferts: ‘Tijdens de MZIC casuïstiekbespreking staat de patiënt en niet je eigen discipline centraal. Je mag ‘out of the box’ denken, we leren van elkaar en het is een plek om vragen te stellen aan collega’s van andere disciplines.’ Van Deursen: ‘Het geeft nóg meer inzicht in taken van verschillende disciplines en in teambesprekingen heb ik meer oog voor het perspectief van startende professionals. Daarnaast is het een kans om jezelf verder te bekwamen in je eigen onderwijsvaardigheden. Ik heb bijvoorbeeld geleerd om het leerproces van stagiaires te versnellen door expliciet kritische vragen te stellen over de achtergrond van een patiënt.’
Wat maakt een MZIC stage uniek en waarom is dat voor jou als arts belangrijk?
Eensgezind zeggen ze: ‘In plaats van alleen op je eigen discipline te richten, leren studenten echt multidisciplinair denken. Daardoor is er meer verdieping in ziektebeelden en de achtergrond daarvan. Zo leren ze sneller en kunnen ze de patiënt uiteindelijk beter helpen. Een mooie voorbereiding op het werken in de revalidatie!’
Het samenwerkingsproject ALL4RT
Adelante, Zuyd en de AWR zijn kartrekkers van ALL4RT (Adelante Living Lab for Rehabilitation Technology). Dit living lab bouwt voort op het Europese Interreg project I2-Cort (zie https://www.interregemr.eu/projecten/i2-cort) waar kennisinstituten, zorginstellingen, het bedrijfsleven en patiënten uit de Euregio zich verbonden om de ontwikkeling en implementatie van revalidatietechnologie te versnellen. ALL4RT streeft dezelfde doelstelling na en werkt ook nauw met MBO-instellingen en bedrijven samen. Medewerkers, studenten, onderzoekers, cliënten en ondernemers zijn allen bezig zijn met innoveren, ontwikkelen, verbeteren, evalueren en implementeren van revalidatietechnologie. Daardoor ontstaat een dynamische innovatie-leeromgeving met opdrachten van ondernemers (of andere geïnteresseerde partijen), de aanwezigheid van eindgebruikers (therapeuten/revalidanten), docenten, onderzoekers en steeds nieuwe groepen studenten.
Living labs bieden mooie kansen voor intensieve samenwerking tussen onderzoek, onderwijs en praktijk met de nadruk op verbetering van de zorg voor de cliënt. Toepassing van vernieuwing krijgt in living labs sneller gestalte omdat de patiënt erin participeert. In het living lab staat interprofessio-neel samenwerken aan oplossingen voor levensechte vraagstukken ook centraal, waarbij met gebruikers in co-creatie samengewerkt wordt.3
Door samenwerking in de context van het primaire proces en vanuit de interdisciplinaire insteek kan het bedrijfsleven producten ontwikkelen die goed aansluiten bij vragen van de werkvloer en van patiënten. Alle stakeholders in een living lab ondervinden voordeel waarbij gelijkwaardigheid in deze innovatie-ontwikkelgerichte leeromgeving van groot belang is. Bij Adelante is ervoor gekozen één ruimte in te richten waar de betrokkenen uit verschillende disciplines elkaar treffen en werken aan diverse projecten. Een ruimte waar studenten les krijgen van Zuyd-docenten die naar Adelante komen, of van professionals of onderzoekers van Adelante, of zelf ‘les geven’ aan zorgprofessionals door hun ervaringen en inzichten open te delen. Een mooi voorbeeld is de keuze om de Minor Zorgtechnologie van Zuyd op locatie van Adelante te organiseren. Studenten en docenten met een zorgachtergrond (als ergotherapie, verpleegkunde, biometrie), of een achtergrond in Engineering en Communication & Multimedia-design werken aan opdrachten verbonden aan ALL4RT. Zo zijn zij bezig met ontwerpen van 3-D geprinte hulpmiddelen in samenwerking met ergotherapeuten van Adelante en een 3-D printbedrijf uit de regio. De directe ontwikkeling en toepassing in de praktijk maakt snel duidelijk of het proces van ontwerpen en maken van 3-D geprinte hulpmiddelen passend is bij professionals en meerwaarde oplevert voor cliënten.
Toekomstverwachtingen
Hoe ziet de samenwerking er over vijf jaar uit? Waar we willen staan over vijf jaar?
De interdisciplinaire werkwijze, die aanvankelijk vijf jaar geleden als pilot startte, is nu niet meer weg te denken. Het aantal participerende studenten in de drie samenwerkingsprojecten is verdubbeld en vanuit beide organisaties neemt het enthousiasme toe om verder uit te bouwen. Dat geldt ook voor het doorontwik-kelen op de innovatiethema’s en het gezamenlijk oppakken van onderzoeksprojecten. Communicatie over resultaten en successen binnen beide organisaties leidt tot verdere vergroting van draagvlak voor investering in gezamenlijke vervolginnovaties. We beseffen dat het belangrijk is veel aandacht hieraan te blijven geven. Voor meer zichtbaarheid en interactieve ontmoeting is een stappenplan opgesteld met als doel het voor iedereen makkelijker te maken om aan te haken, mee te denken en kansen te identificeren en realiseren. Vanuit de verstevigde samenwerkingsverbanden kunnen we ook meer van betekenis zijn als netwerk in grotere praktijkgerichte (regionale en nationale) onderzoeks projecten. Er zijn ook meer mogelijkheden in beeld gekomen voor gezamenlijk praktijkgericht onderzoek in de strategische thema’s van beide organisaties en de AWR, waar Zuyd Hogeschool intensiever bij wil aansluiten.
Vanuit de huidige samenwerking, de opgedane ervaring en de gezamenlijke integrale visie op zorg, ontstaan kansen voor (praktijkgerichte) onderzoeksprojecten in transmurale revalidatienetwerken waarbij het doel is passende zorg te organiseren.
‘De ambitie is de netwerksamenwerking
op termijn te verbreden naar
andere regiopartners’
De ambitie is daartoe de netwerksamenwerking op termijn ook te verbreden naar andere regiopartners. Zo kan vanuit complementariteit in focus, kennis en ervaring, nog meer waarde voor cliënten, medewerkers, stagiaires en studenten worden gecreëerd. Zeker in de huidige krappe arbeidsmarkt hopen we zo onze aantrekkingskracht te vergroten en onderscheidend te zijn als aantrekkelijke zorg- en onderwijsorganisaties en als innovatieve toonaangevende werkgevers in de regio. Op die wijze kunnen wij zorgen dat in de toekomst voldoende goed opgeleide mensen met interprofessionele samenwerkingsvaardigheden worden afgeleverd aan de maatschappij.
Referenties
- Tsakitzidis, G., Philips, H. (2013), Interdisciplinair overleg, Huisarts Nu, 42(6)
- A multisociety organizational consensus process to define guiding principles for acute perioperative pain management, © American Society of Regional Anesthesia & Pain Medicine 2022. No commercial re-use. See rights and permissions. Published by BMJ.
- Garcia Robles, A., Hirvikoski, T., Schuurman, D., & Stokes, L. (2015). Introducing enoll and its living lab community. European Commission, Brussels, Belgium.