Standpunt medisch-specialistische revalidatie van het Zorginstituut¹ 2023 

Op 27 juni 2023 heeft het Zorginstituut Nederland (Zorginstituut) het nieuwe Standpunt medisch-specialistische revalidatie (MSR) vastgesteld.

Voorgeschiedenis

In 2015 bracht het Zorginstituut een standpunt uit over medisch-specialistische revalidatie (MSR). Aanleiding voor dat standpunt waren vragen van zorgverzekeraars, patiënten(organisaties) en zorgaanbieders over de reikwijdte van MSR na, onder meer, wijzigingen in de zorgvraag en het zorgaanbod. In dat standpunt duidde het Zorginstituut wat MSR is, zoals medisch specialisten (in dit geval revalidatieartsen) die plegen te bieden. Ook concludeerde het Zorginstituut dat de revalidatieartsen op een gedegen manier hebben omschreven welke MSR-zorg zij als professioneel juist beschouwen. Het Zorginstituut gaf in het rapport geen oordeel over de effectiviteit van MSR (het voldoen aan de stand van de wetenschap en praktijk).
In de uitvoeringspraktijk bleken bij zorgverzekeraars echter nog steeds vragen te bestaan over de reikwijdte van MSR. Het standpunt uit 2015 over het criterium ‘plegen te bieden’ geeft hen onvoldoende houvast voor de beoordeling van de indicatiestelling en doelmatigheid van MSR. Hierdoor is het voor zorgverzekeraars onduidelijk wanneer MSR de aangewezen zorg is. Deze onduidelijkheid heeft gevolgen voor de patiënt. Een aantal zorgverzekeraars hanteert aanvraag-machtigingsprocedures om te beoordelen of een patiënt in aanmerking komt voor MSR. De beoordelingskaders die zij hiervoor gebruiken, zijn niet uniform. Voor patiënten kan dit leiden tot ongelijkheid bij toegang tot de zorg. De nog bestaande onduidelijkheden over de reikwijdte van MSR vloeien mogelijk voort uit de volgende constateringen (volgens het Zorginstituut):

• Het aantal patiëntengroepen waarop de MSR-zorg zich richt, is de afgelopen vijftien jaar toegenomen. Dit blijkt uit de Nota Indicatiestelling van de beroepsgroep en branche. Het is nog onduidelijk of MSR voor alle daarin opgenomen patiënten(groepen) meerwaarde biedt.
• De begrippen ‘complexe en samenhangende problematiek’ en ‘stepped care’, die beide van belang zijn voor de indicatiestelling van MSR-zorg, zijn onvoldoende geoperationaliseerd.
• De aanbeveling die het Zorginstituut in het standpunt uit 2015 deed aan de beroepsgroep, de zorgverzekeraars en patiëntenorganisaties om tripartiet richtlijnen en protocollen te ontwikkelen of te actualiseren, is nog niet voor alle patiëntengroepen doorgevoerd. Hierdoor is er nog geen nadere informatie over onder meer de indicatiestelling voor en de effectiviteit van de interventie die de revalidatiearts doet.
• Daarnaast is er een toename van het aantal patiënten dat MSR-zorg heeft ontvangen en is er tussen 2012 en 2016 een stijging geweest van 4% in de kosten van MSR. De nog bestaande onduidelijkheden in de uitvoeringspraktijk over de MSR-zorg en de stijging van het aantal patiënten (volume) en de kosten zijn voor het Zorginstituut aanleiding om een nieuw standpunt voor te bereiden over de te verzekeren prestatie MSR. Zonder het letterlijk te benoemen schemert hier duidelijk de toename van het aantal nieuwe aanbieders doorheen.

Het Zorginstituut startte om deze redenen in 2019 een duidingstraject over de te verzekeren prestatie MSR.

Duidingstraject MSR vanaf 2019

De VRA en RN zijn betrokken bij geweest bij het gehele duidingstraject en namen deel in de Klankbordgroep. Verder is door werkgroepen gewerkt aan vier deelprojecten, hier hebben verschillende mensen op persoonlijke titel aan deelgenomen. Het is het Zorginstituut dat het advies en uiteindelijke standpunt heeft geformuleerd.

Aan de hand van vier deelprojecten heeft het Zorginstituut haar standpunt uit 2015 aangepast in het standpunt dat in juni 2023 is vastgesteld door de Raad van Bestuur van het Zorginstituut:

• Deelproject 1: Afbakening van de indicatie voor revalidatiebehandeling
• Deelproject 2: Onderzoek naar betere operationalisatie van het begrip ‘complexe samenhangende problematiek’
• Deelproject 3: Verduidelijking van het begrip ‘stepped care’
• Deelproject 4: Relatie tussen arbeidsrevalidatie en MSR

Op 23 juni 2022 heeft het Zorginstituut haar concept Standpunt medisch specialistische revalidatie ter consultatie aangeboden aan alle stakeholders.

Reactie VRA en RN op het concept Standpunt MSR 23 juni 2022

Door RN en de VRA is een reactie op het concept Standpunt MSR 23 juni 2022 opgesteld waarin onder andere wordt ingegaan op de situatie rondom de oncologische revalidatie, de aanzienlijke administratieve belasting die de integrale beoordeling met zich meebrengt en de vraag of een dergelijk systeem recht doet aan de kennis en positie van de revalidatiearts. De reactie is, voor deze aan het Zorginstituut is aangeboden, vastgesteld in algemene vergaderingen van beide verenigingen en gedeeld met de Federatie Medisch Specialisten (Federatie), wetenschappelijke verenigingen die deel uitmaken van multidisciplinaire richtlijnen en de huisartsenverenigingen LHV en NHG.

Het definitieve standpunt, vastgesteld op 27 juni 2023

De vele reacties hebben geleid tot aanpassingen van het standpunt. Hieronder een opsomming van de meest in het oog springende aanpassingen ten opzichte van het concept standpunt:

• De aanspraak op oncologische revalidatiezorg vanuit de Zorgverzekeringsweg (Zvw) blijft vooralsnog gehandhaafd. Wel zal er alsnog een duiding plaatsvinden door het Zorginstituut naar de effectiviteit van oncologische revalidatie. Als de duiding geen aantoonbare effectiviteit laat zien, is geld gealloceerd om onderzoek naar oncologische revalidatie te doen in het kader van Zorgevaluatie en Gepast Gebruik (ZE&GG). Of vanuit de Zvw aanspraak op oncologische revalidatiezorg tijdens dit onderzoek blijft bestaan, is nog onduidelijk en hangt af van nieuw VWS-beleid.

• In de vorm van een handleiding worden de vier stappen beschreven waarmee de revalidatiearts de indicatie voor interdisciplinaire medisch-specialistische revalidatie (IMSR) op een navolgbare manier beschrijft. Als aan de stappen is voldaan is de indicatie voor IMSR voldoende onderbouwd. De indicatiestelling zal in alle gevallen helder beschreven zijn in het EPD. Dit zal in de praktijk al de gewoonte zijn. Er is een tabel Indicatiestelling interdisciplinaire medisch-specialistische revalidatie gepubliceerd, waarin lijst van diagnoses waar in de praktijk vrijwel altijd IMSR is geïndiceerd. Voor de overige diagnoses dient in de intakefase helder en aantoonbaar beschreven te zijn waarom een behandeling in de eerste lijn onvoldoende effectief was of omwille van complexiteit overgeslagen wordt (stepped care).

• Bij de indicaties op de tabel Indicatiestelling interdisciplinaire medisch-specialistische revalidatie zal het dossier zich gaande de behandelperiode vullen met de onderbouwing. De verwarrende beschrijvingen rondom dit onderwerp uit het concept standpunt zoals: ; ‘aangetoond moet worden vooraf’ of ‘achteraf’ zijn in de teksten van het definitieve standpunt niet meer aanwezig zodat de prikkels tot extra administratieve stappen en hobbels bij revalidatieartsen en zorgverzekeraars niet meer hoeven te bestaan en wel helder is hoe de indicatiestelling navolgbaar opgebouwd wordt. Verwarring over de indicatiestelling voor IMSR behoort hiermee hopelijk tot het verleden. De handleiding waarin integrale beoordeling wordt beschreven maakt geen deel uit van het standpunt.

• In 2023 wordt door de VRA samen met RN en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) een Kwaliteitskader opgesteld op basis van de Nota Indicatiestelling uit 2015 en de vier stappen integrale beoordeling die in de handleiding zijn beschreven. Dit Kwaliteitskader zal naar verwachting in het voorjaar van 2024 bij het Zorginstituut worden gedeponeerd na consultatie van de betrokken partijen.