Opinie-artikel
Met het Integraal Zorgakkoord slaan zorgpartijen de handen ineen om de problemen in de zorg aan te pakken. Met passende zorg kan de revalidatiezorg ook in de toekomst toegankelijk blijven. Zorgprofessionals in de revalidatiezorg zijn aan zet.
Auteurs:
M.C.M. (LONNEKE) KOENRAADT-JANSSEN MSC
Manager medisch specialistische zorg, Zorginstituut Nederland
DR. H.S. (HARALD) MIEDEMA
Medisch adviseur, arts Maatschappij & Gezondheid, Zorginstituut Nederland
De druk op de gezondheidszorg is overal voelbaar. In de revalidatiezorg is dat niet anders. Het aantal mensen dat medisch specialistische revalidatiezorg (MSR) nodig heeft, zal de komende jaren alleen maar stijgen. In het Integraal Zorgakkoord (IZA), dat in september 2022 is gesloten, staat: ‘We moeten aan de slag. De zorgsector, de politiek en de samenleving als geheel; alleen samen kunnen we de zorg toekomstbestendig maken’.
De opgave die voor ons ligt vraagt om een verandering van de gehele samenleving. De zorgsector, en de revalidatiesector als onderdeel daarvan, is daarop geen uitzondering. Dit betekent dat zorgprofessionals in de revalidatiezorg verder moeten kijken dan hun individuele belangen om de zorg toekomstbestendig te organiseren. En daarvoor liggen genoeg kansen.
Passende revalidatiezorg biedt volop kansen
De partijen die het IZA hebben ondertekend willen inzetten op passende zorg. Passende zorg moet ervoor zorgen dat iedereen de zorg kan blijven krijgen die nodig is. Passende zorg heeft vier basisprincipes: het is zorg die werkt tegen een redelijke prijs, waarover patiënt en zorgverlener samen beslissen, die waar mogelijk dicht bij de patiënt wordt georganiseerd en die niet alleen gericht is op het behandelen van ziekte, maar ook op het realiseren van betere gezondheid en zelfredzaamheid. Dit sluit goed aan bij de uitgangspunten van revalidatiezorg, dus hier liggen volop kansen. Bijvoorbeeld door een belangrijk deel van de revalidatiezorg dicht bij de patiënt te organiseren. Dit kan door in te zetten op intensieve samenwerking in de keten, van informele zorg en eerstelijnszorg tot MSR.
Ketenzorg vraagt om heldere afspraken
Bij een intensieve samenwerking in de keten van revalidatiezorg, is een goede afbakening van de verschillende schakels in die keten van groot belang. Alleen dan wordt helder op welke plek in de keten een patiënt de meest passende behandeling kan krijgen. Ook de manier van samenwerken tussen zorgprofessionals in de keten moet goed zijn uitgewerkt. Het uitgangspunt moet in elk geval zijn dat het zorgaanbod passend is bij de behoefte van de patiënt en niet dat de patiënt zich aan moet passen aan het beschikbare zorgaanbod.
Een belangrijk aandachtspunt in de revalidatieketen is het versterken van de eerste lijn. Het helpt als zorgprofessionals in de MSR hun expertise delen met andere zorgverleners uit de keten. Zo kunnen eerstelijnszorgverleners worden getraind in interdisciplinaire samenwerking, waardoor stepped care beter kan worden ingezet. Ook kunnen patiënten door goede ketenzorg eerder worden terugverwezen naar de eerste lijn.
‘De zorgvraag stijgt maar het aantal
revalidatieprofessionals die de zorg
kunnen verlenen neemt af’
Voor specifieke patiëntengroepen kunnen deze afspraken over de organisatie van de revalidatiezorg beter worden uitgewerkt en vastgelegd. Ondersteun verdere samenwerking en professionalisering door de samenwerking met de eerste lijn te structureren. Onder meer door het opzetten van goed functionerende interdisciplinaire netwerken rondom patiëntengroepen en het vastleggen van afspraken in samenwerkingsovereenkomsten. Voorbeelden hiervan zijn de zorgstandaard voor mensen met chronische pijn, gevolgd door een multidisciplinaire leidraad en, specifiek voor de MSR, de ontwikkeling van de richtlijn Chronische pijnrevalidatie.
Indicatiestelling moet scherper
Naast het organiseren van een passend zorgaanbod zo dicht mogelijk bij de patiënt moet er sprake zijn van doelmatige zorg, die goede effecten sorteert tegen een redelijke prijs. Dit kan gerealiseerd worden door een scherpe indicatiestelling voor interdisciplinaire MSR-behandeling (iMSR). In algemene zin kan iMSR beter worden afgebakend voor patiënten met diverse ernstige klachten. Zo wordt duidelijker welke patiënten zijn aangewezen op iMSR en welke criteria revalidatieartsen toepassen om dit te beoordelen.
Niets doen is niet langer een optie
Werk aan de winkel dus. De zorg is nu al vastgelopen. Dit is bijvoorbeeld te zien aan sluitingen van spoedeisende hulpposten, onbereikbare huisartsen en grote personeelstekorten in de wijkverpleging, kraamzorg en verpleegzorg. In de tweedelijnszorg ligt bijna de helft van de wachttijden boven de norm. De gezondheidsverschillen tussen mensen met een lage en hoge sociaaleconomische status zijn steeds groter geworden. Zo is er al een verschil van 18 jaar in gezonde levensjaren. Zorg wordt steeds meer een schaars goed. We kunnen dus niet langer niets doen.
Die uitdaging is ook goed voelbaar in de MSR. Op basis van demografische ontwikkeling alleen zal bij ongewijzigd beleid de vraag naar MSR over 10 jaar met 7% zijn gestegen. Onder mensen van 70+ wordt een nog grotere toename van 25% verwacht. Tegelijk breiden ook de behandelopties uit, onder meer door toepassing van technologie. Ook deze behandelingen vragen om de inzet van dezelfde mensen en middelen. En dat terwijl het aantal beschikbare revalidatieartsen en MSR-professionals afneemt. Dus de vraag stijgt, we kunnen meer, maar het aantal revalidatieprofessionals die de zorg kunnen verlenen neemt af.
We hebben elkaar nodig
Elke partij heeft eigen taken en verantwoordelijkheden, maar we hebben elkaar nodig om zaken in beweging te krijgen. Bij passende zorg gaat het erom dat ieder vanuit zijn eigen perspectief en deelbelang de verbinding maakt naar het grotere belang. Samenwerking met andere partijen moet vanzelfsprekend worden, zowel op landelijk als op regionaal niveau.
Partijen in de revalidatiezorg zijn in eerste instantie zelf aan zet om een integrale visie uit te werken en van daaruit afspraken te maken over bijvoorbeeld indicatiestelling, organisatie van samenwerking of verhoging van doelmatigheid. De beroepsgroep en de instellingen hebben zich hieraan gecommitteerd en zijn gestart met de opzet van een kwaliteitsstandaard.
Het IZA biedt ruimte om de samenwerking in de regio’s verder uit te werken. Partijen stellen regioplannen op die de basis vormen voor het organiseren van de nodige veranderingen om integrale zorg in de regio te kunnen bieden. De overheid is aan zet om de noodzakelijke randvoorwaarden te borgen, zoals het oplossen van knelpunten in de bekostiging.
Harde pakketmaatregelen voorkomen
Niet alle vraagstukken hebben een medisch specialistisch antwoord of zelfs een medisch antwoord nodig. Om de maatschappij leefbaar te houden en mensen waar nodig te ondersteunen is het essentieel dat er een goede verbinding is tussen de zorg en het gemeentelijke en sociale domein. De gezamenlijke opdracht om de zorg mensgericht, houdbaar en duurzaam te maken, betekent dat iedereen aan de slag moet.
Zorginstituut Nederland werkt hard mee aan passende zorg door onder andere passend pakketbeheer. Hierdoor verdwijnt zorg die niet nodig is of niet werkt uit het verzekerde pakket. Steeds vaker zal het Zorginstituut scherpere keuzes moeten maken om ‘harde’ pakketmaatregelen te voorkomen. Denk bij harde maatregelen aan het schrappen van zorg uit de basisverzekering die misschien wel effectief is, maar niet meer houdbaar vanwege personeelsgebrek of hoge kosten. Hoe beter passende zorg is uitgewerkt, hoe kleiner de kans dat deze maatregelen nodig zijn.
Trefwoorden
Passende zorg, IZA, revalidatiezorg
Gerelateerde artikelen NTR
Revalidatiearts aan zet voor passende zorg
Samenwerking tussen universiteiten en revalidatiecentra bij wetenschappelijk onderzoek. Hebben ze elkaar nodig?
Integraal Zorgakkoord: kansen voor de revalidatiesector
Het Integraal Zorgakkoord: zijn er gevolgen voor de MSR?
Gerelateerde artikelen Revalidatie Magazine
‘Het is een soort YouTube, maar dan voor de zorg’
‘Dat ene plan is echt belangrijk’
Verantwoord declareren
